لیتوگرافی و آشنایی با خدمات لیتوگرافی در چاپ افست
لیتوگرافی واژه‌ای یونانی است که از دو بخش لیتو به معنی سنگ و گرافی به معنی حک کرد تشکیل شده است و به زبان ساده امروزی به معنی عکس گرفتن می‌باشد. در ادامه با لیتوگرافی و انواع روش ها آن و هم چنین خدمات لیتوگرافی در چاپ افست بیشتر آشنا می شویم.
لیتوگرافی چیست
لیتوگرافی در چاپ چیست؟
در طی فرایند لیتوگرافی٬ صفحه‌های فلزی که معمولاً از پودر آلومینیوم ساخته می‌شوند و آن‌ها را زینک می‌نامند ساخته می‌شوند. در چاپخانه‌ها از زینک جهت استفاده در دستگاه چاپ افست استفاده می‌شود که طی آن عملیات چاپ روی کاغذ صورت می‌گیرد. چاپ افست در واقع شامل یک مرحله واسط به نام لیتوگرافی در چاپ افست است که در آن فایل‌های طراحی‌شده به صفحات فلزی تبدیل می‌شوند و در چاپخانه این صفحات فلزی جهت عملیات چاپ روی کاغذ مورداستفاده قرار می‌گیرند.
به لیتوگرافی همچنین چاپ سنگی یا طرح نگاری نیز گفته می‌شود. در این بخش از فرایند چاپ همان‌طور که گفته شد از صفحه‌هایی استفاده می‌شود که این صفحات در قسمت تصویر از جنس روغن دوست یا غیرآبی و جوهر گیر ساخته می‌شود و در قسمت‌هایی که تصویر نباید وجود داشته باشد از مواد آب‌دوست استفاده می‌شود. به‌این‌ترتیب تصویر تنها در بخش‌هایی که هدف ما است ایجاد می‌شود.
لیتوگرافی چگونه در چاپ افست عمل می‌کند؟
- ساخت زینک: در اولین مرحله، تصویر دیجیتال مورد نظر به چهار رنگ اصلی CMYK (سیاه، زرد، آبی و قرمز) تفکیک می‌شود. سپس هر یک از این رنگ‌ها بر روی صفحه‌ای فلزی به نام زینک چاپ می‌شود.
- پوشش زینک: سطح زینک با یک لایه حساس به نور پوشیده می‌شود. سپس، تصویر هر رنگ با استفاده از نور UV بر روی این لایه تابانده می‌شود. قسمت‌هایی که نور به آن‌ها تابیده شده، سخت و مقاوم شده و قسمت‌های دیگر نرم باقی می‌مانند.
- شستشو و جوهرگذاری: پس از شستشو، قسمت‌های نرم با آب پوشیده می‌شوند و قسمت‌های سخت با جوهر. به دلیل خاصیت دفع آب و جذب چربی جوهر، فقط قسمت‌های سخت (یعنی قسمت‌هایی که قرار است چاپ شوند) جوهر را جذب می‌کنند.
- انتقال تصویر به کاغذ: زینک جوهر شده، تصویر را به یک لاستیک سیلیکونی منتقل می‌کند و سپس این لاستیک تصویر را به کاغذ منتقل می‌کند.
انواع روش‌های لیتوگرافی
لیتوگرافی را می‌توان به روش‌های مختلف دسته‌بندی نمود. از نانو لیتوگرافی،با روش‌های دقیق و پیچیده برای معماری در ابعاد مولکولی و نانو استفاده می‌شود. در دهه‌های اخیر برای ساخت مدارهای مجتمع، ابزارهای ذخیره اطلاعات، حسگرهای مینیاتوریزه شده، سیستم های میکرو الکترومکانیکMEMS و نانو الکترومکانیک NEMS تراشه‌های زیستی از این روش‌ها استفاده می‌شود.
به‌طورکلی چهار روش:
- لیتوگرافی نوری
- لیتوگرافی نرم
- لیتوگرافی باریکه الکترونی
- و لیتوگرافی قلم آغشته
بیشترین کاربرد را دارند.
مراحل لیتوگرافی
پس از مرحله طراحی و صفحه‌بندی اکنون نوبت به مرحله لیتوگرافی می‌رسد. در ابتدا طرح موردنظر از طریق عکاسی روی فیلم حک می‌شود عکاسی می‌تواند به روش سنتی یا دیجیتال انجام شود. فیلم‌ها در کنار هم مونتاژ می‌شود و آن‌ها را روی صفحه‌های زینک که نسبت به نور حساس می‌باشند کپی می‌کنند. پس از آن فیلم‌ها را ظاهر کرده و برای مرحله چاپ به ماشین چاپ می‌بندند.
فایل‌ها در لیتوگرافی در ابتدا به چهار رنگ اصلی تقسیم می‌شوند. در جهان همه رنگ‌ها از ترکیب سه رنگ اصلی:
- قرمز
- زرد
- و آبی
تشکیل می‌شود و ترکیب همه این رنگ‌ها به یک اندازه رنگ سیاه را می‌سازد. cmyk مشهورترین ترکیب رنگی است که در چاپ افست به کار می‌رود. همان‌طور که گفتیم در لیتوگرافی تمامی فایل‌ها به چهار رنگ اصلی تقسیم می‌شوند. تصویر مربوط به هر رنگ توسط یک ماده پلیمری مخصوص روی صفحه فلزی چاپ می‌شود. سطح این ورقه‌های فلزی از موادی است که به‌هیچ‌عنوان جاذب مرکب چاپ نیست درصورتی‌که مواد پلیمری مورداستفاده در زینک از جنسی است که کاملاً جاذب مرکب است. این ویژگی خاصی است که در لیتوگرافی در چاپ افست مورداستفاده قرار می‌گیرد.
مراحل لیتوگرافی در چاپ افست
چاپ با دستگاه‌های لیتوگرافی انجام می‌شود.برای این کار ابتدا تصویر موردنظر روی صفحه چاپ قرار می‌گیرد. در این مرحله صفحه چاپ باید مرطوب نگه داشته شود پس‌ازآن این صفحه به جوهر آغشته می‌شود جوهر از قسمت‌هایی که فاقد تصویر می‌باشند عبور می‌کند و جذب آن نمی‌شود. غلتک‌های چاپ می‌چرخند و جوهر نیز به لاستیک غلتک چاپ منتقل می‌شود.
پس از قرارگیری جوهر روی لاستیک غلتک چاپ، کاغذ از میان دستگاه چاپ عبور می‌کند و تصویر از لاستیک به کاغذ منتقل می‌شود. با تکرار این حرکت می‌توان عملیات چاپ را به‌صورت انبوه و چاپ تیراژ بالا انجام داد.
ساخت زینک در لیتوگرافی
ساخت زینک فرایندی بسیار سخت و دشوار و زمان‌بر است. برای ساخت زینک از دستگاهی به نام ایمیج ستر (ImageSetter) استفاده می‌شود. در این دستگاه چهار فایل تفکیک‌شده از فایل اصلی با رنگ مشکی روی یک تلق شفاف پرینت گرفته می‌شود. این دستگاه یک پرینتر بزرگ سیاه‌وسفید لیزری است که قابلیت پرینت روی تلق را دارد اما دقت چاپ و رزولوشن چاپ در این دستگاه پرینتر فوق‌العاده بالا می‌باشد.
پس از آماده‌سازی تلق‌ها را روی زینک می‌چسبانند و با گیره‌های مخصوص آن را ثابت می‌کنند. سطح زینک خام از ماده پلیمری مخصوص که جاذب مرکب است پوشیده شده است در طی فرایند ساخت زینک قسمت‌های اضافه از روی آن برداشته می‌شود تا فقط قسمت‌هایی که شامل طرح موردنظر است باقی بماند درواقع چاپ روی زینک برعکس چاپ معمولی انجام می‌شود.
این روزها از دستگاهی به نام Plate Setter استفاده می‌شود که بدون ساخت فیلم زینک را می‌سازد. شما می‌توانید فایل را از کامپیوتر به دستگاه ارسال کنید و زینک آماده را از دستگاه تحویل بگیرید. ورقه‌های تولیدشده در این حالت پلیت گفته می‌شود که کارکرد آن با زینک یکسان است و هر دو به ماشین چاپ بسته می‌شوند.
اهمیت لیتوگراف در چاپ افست
لیتوگراف بیشترین قسمت کار لیتوگرافی در چاپ افست را انجام می‌دهد. رشته چاپ تحصیلات مرتبط با لیتوگرافی است که یک طراح حرفه‌ای در کنار یک لیتوگراف می‌تواند کار کند و به او کمک نماید. امروزه چاپ دیجیتال نیز وارد بازار شده است و تا اندازه‌ای بازار لیتوگراف کم‌رنگ‌تر شده است اما همچنان صنعت لیتوگرافی پایه و اساس چاپ است و با جایگزین کردن تکنولوژی دیجیتال نمی‌توان آن را از بین برد.
ترام در لیتوگرافی و چاپ
ترام یک سطح شفاف شبکه‌بندی شده است که بین فیلم و ارژینال قرار می‌گیرد. درواقع کوچک‌ترین جزء یک کار چاپی ترام اســت و وجود آن باعث ایجاد یک تصویر رنگی لطیف در کار چاپ می‌گردد. تصویر پس از عکاسی توسط ترام به نقاط بسیار ریزی تقسیم می‌شود. نقاط ریزی که روی فیلم یا فرم چاپ یا سطح چاپ‌شده قرار می‌گیرد نیز ترام نامیده می‌شود.
شکل ترام را متناسب با روش‌های چاپی و نوعی ارجینال انتخاب می‌کنند.اندازه و ریزی و درشتی ترام نیز با نوع کاغذ و شرایط موجود برای چاپ متغیر است. از ترام برای چاپ کتاب , چاپ روزنامه , چاپ فلکسو یا افست یا سیلک اسکرین استفاده می‌شود. اشکال مختلف ترام دارای تنوع زیادی اعم از:
- دایره
- بیضی
- مربع
- لوزی
- لانه‌زنبوری
و … وجود دارد.
اما همه آن‌ها برای هر کار چاپی مناســب نیستند. معمولاً برای کار چاپ افست از ترام مربع اســتفاده می‌شود. زیرا این ترام ازنظر بصری واضح‌تر دیده می‌شود اما ترام بیضی لطافت و ظرافت خاصی به تصویر می‌بخشد بنابراین ممکن است مناسب باشد که برای چاپ تصاویر و چهره و نقاشی‌های ظریف از ترام بیضی استفاده نمود.
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.