تاریخچه صنعت چاپ در ایران و جهان و معرفی انواع چاپ

صنعت چاپ، یکی از صنعت هایی است که تاثیر بسزایی در تجول زندگی انسان داشته است به گونه ای که بخش بزرگ از هر فرهنگ هر جامعه متفاوت  صنعت چاپ نتیجه این صنعت یعنی صنعت چاپ است.  غربی ها این صنعت را از خود می دانند و آن را به نام خود ثبت نموده اند. اما تاریخچه ای چندان واضح ندارد. اگر به موضوع چاپ علاقمند می باشید در این مطلب با ما همراه باشید تا از سیر تحولی این صنعت بیشتر بدانید.

بر اساس تحقیقات انجام شده، می توان کشور چین را مبدا صنعت چاپ دانست. در کشور خودمان ایران نیز، این صنعت در حدود صد سالی است که ورود پیدا کرده است.برخی از تاریخ دانان ورود صنعت چاپ به ایران را مرتبط با زمان مغولان می دانند و برخی دیگر آن را به دوران قاجاریه نسبت می دهند و در جواب مقاله ای که می خواهید نگاهی است به این موضوعات و تحول چاپ و چاپخانه در تاریخ….

چاپخانه در اروپا

پیش از اختراع صنعت چاپ

تکثیر کلیه کتب قبل از اختراع صنعت چاپ با دست انجام میشد. در آتن، اسکندریه و روم، عده ای از نسّاخان، شاهکارهای ادبی را استنساخ می کردند و این کار در سراسر قرون وسطی ادامه داشت. کتاب به اندازه ای گرانبها بود که تعداد کمی از مردم توانایی تهیه آن را داشتند. در نیتجه، در عصر کاوش و پیشرفت، امکان خواندن و پژوهش محدود بود. در بیشتر دوران قرون وسطی کاغذ پوست گوسفند و گوساله به کار می رفت.

از یک قرن پیش از شارلمانی، دیگر پاپیروس مورد استفاده قرار نگرفت. مسلم است که کاغذ برای اولین بار از جهان اسلام به اروپا راه یافت. زیرا کاغذ، اولین بار در آن دسته از سرزمین های مدیترانه که با سرزمین های اسلامی تماس مداوم داشته اند دیده شده است.

صنعت چاپ

شاید برای شما هم پیش آمده باشد که ریشه واژه چاپ چیست؟ ریشه این واژه از کلمه مغولی “چهاب” به معنای فشردن سطحی بر سطح دیگر است. صنعت چاپ اصولا با چاپ بر روی کاغذ شناخته شده است اما علاوه بر چاپ متن روی کاغذ روی فلز، شیشه و … فرآیند چاپ را انجام می‌دهد مانند:

• چاپ روی انواع وسایل لوازم تحریر
• چاپ روی محصولات تبلیغاتی
• پارچه و لباس های چاپی
• برچسب ها
• و …

کارگر در حال کار در چاپخانه

تاریخچه صنعت چاپ

الیاف گیاهان خرد می شد،سپس خمیر را به صورت لایه ای نازک و یکنواخت روی صفحه یا پارچه ای پهن می کردند و فشار می دادند تا آب آن گرفته شود. سپس الیاف در هم فشرده می شوند. حوالی پایان قرون وسطی – به ویژه هنگامی که چاپ متداول گردید – منشا هنر چاپ را باید در چین جستجو کرد. گرچه اشپیل فوگل در کتاب خود هیچ اشاره ای به نقش مشرق زمین و به صورت اخص چین در ابداع چاپ ننموده است و آن را از مهمترین ابداعات فناوری تمدن غرب می شمارد.

اما بسیاری از مورخان و نویسندگان همانند هنری لوکاس، نقش چین را در صنعت چاپ نادیده نگرفته اند و بر این باورند که این هنر از چین به اروپای غربی رسیده است. به این ترتیب، مراحل تحول چاپ، در هاله ای از ابهام قرار دارد، اما بر اساس آنچه عبدالحسین آذرنگ در کتاب خود می نوسید:” در حدود سال 1040 میلادی، کیمیاگری چینی به نام “پی شنگ” از گل و نوعی چسب مخصوص، ترکیبی به وجود آورد و با آن حروف متحرک ساخت و سپس از این حروف را پخته و سفت کرد. پی شنگ حروف را کنار هم قرار می داد و با وسیله ای فلزی محکم می کرد و بر روی آن مخلوطی از رزین، موم و خاکستر می مالید و صفحه حروف را به آرامی حرارت می داد. پس از انتقال نقش صفحه بر کاغذ و تکثیر آن، باز جروف را حرارت می داد. و از هم جدا می کرد. که این ابتکار پی شنگ را راه حل حروف چینی با حروف متحرک می دانند”.

صنعت چاپ در اروپا

با توجه به نظریات و اسناد موجود، این احتمال مطرح است که در سفر مارکوپولو و دیگر مسافرانی که در جاده ابریشم یودند، بعد از مشاهده کتاب های چاپی، صنعت چاپ را وارد اروپا کردند. گوتنبرگ با اختراع دستگاه چاپی که از تکنولوژی و فن آوری آن دوره ساخت، به اولین فردی تبدیل شد که توانست قطعه ای بسازد تا حروف چاپ شود. عملکرد این قطعه به صورتی بود که به مرکب مالیده می شد و همزمان با فشاری که به سطح کاغذ وارد می‌شد، حروف چاپ می‌شد.

صنعت چاپ در ایران

دستگاه چاپ سنگی، اولین دستگاه چاپ در صنعت چاپ ایران می‌باشد که در شهر تبریز  در سال 1225 مورد استفاده قرار گرفت. میرزا صالح وارد کننده این دستگاه از اروپا بود. بعد از مدتی صنعت چاپ در ایران گسترش پیدا کرد و به مدت 50 سال به همین صورت ادامه پیدا کرد.

چاپخانه در ابران

نقطه شروع پشرفت صنعت چاپ

از سده دوازدهم به بعد، صنعت چاپ در غرب با کمک قالب های چوبی و حکاکی دستی صورت گرفته بود، اما آنچه در سده پانزدهم ابداع محسوب شد، عبارت بود از دستگاه چاپ فلزی و متحرک که نسخه های فراوانی را با سرعت بیشتر چاپ می کرد. تحول در صنعت چاپ تا رسیدن به دستگاه فلزی را باید یک روند تدریجی به حساب آورد که در فاصله سالهای 1445تا 1450 میلادی به اوج رسید. یوهانس گوتنبرگ اهل مانیتس، نقش مهمی را در تکمیل این صنعت ایفا کرد.

” انجیل گوتنبرگ” که در سال 155 یا 1456 میلادی به پایان رسید، اولین کتاب واقعی محصول نوع چاپ متحرک بود. در نیمه دوم سده پانزدهم، چاپ جدید به سرعت در اروپا رواج یافت. چاپخانه ها در دهه 1460 میلادی در سراسر خاک امپراتوری مقدس روم تاسیس شد و با گذشت ده سال به ایتالیا، فرانسه، اسپانیا و اروپای شرقی رسید؛ مخصوصا ونیز که به مرکز چاپ معروف شد و تعداد چاپگران این شهر تا سال 1500 میلادی به قریب صد تن بالغ شدند و حدود دو میلیون جلد کتاب در آنجا به چاپ رسید.

در هر صورت ورود واژه چاپ به زبان فارسی را به اواخر قرن هفتم هجری و به زمان سلطنت گیخاتوخان پسر اباقاخان مغول نسبت می دهند و آن پول کاغذی بوده که به آن چاو یا کااو(Cao) می گفتند. برخی هم برآنند که واژه چاپ، همان چهاپ یا چهاپه که در زبان هندی به مفهوم مهری بوده که بر روی پارچه می زدند و آن را منقوش می ساختند، بوده است.

سیر تحولی و رشد در صنعت چاپ

دگرگونی در صنعت چاپ و نشر، پس از گوتنبرگ روند کندی داشت و تا سده هفدهم میلادی تغییر عمده ای در آن رخ نداد. در این قرن، یوهان رینمان است که در آوگسبورگ آلمان، پس از آشنایی با چاپ به نشر کتاب روی آورد و حدود 200 کتاب منتشر ساخت. از سده هفدهم به بعد انقلاب صنعتی باعث و بانی پیشرفت های عظیمی در صنعت چاپ گردید. در سده هجدهم، چاپ به رشد و پیشرفت خود ادامه داد و در این قرن، آمریکا به عنوان کانونی تازه اما پر توان وارد صحنه نشر جهان شد. تاثیر به سزایی در پیشرفت و نوآوری های صنعت چاپ جهان داشت. در قرن نوزدهم، تحولات چاپ و نشر کتاب به حدی سرعت و کیفیت صنعت چاپ را افزایش داد و این قرن را عصر جدید کتاب نامیدند.

در قرن بیستم، عواملی بر چاپ تاثیر گذاشتندکه مهم ترین آنها به این شرح هستند:

• سرمایه کافی ناشران
• دانش فنی و مهارت های تخصصی
• علاقه و دلبستگی فرهنگی
• آرمان ها و اهداف
• مناسبات خوب
• مخاطره پذیری
• و عوامل بسیار مهم دیگر

در این سده، رواج کامپیوتر و ظهور پدیده نشر رومیزی و همینطور انقلاب الکترونیک است.

انواع چاپ

انواع مختلفی در صنعت چاپ وجود دارند که عبارتتد از چاپ افست، چاپ دیجیتال، چاپ فلکسو، چلپ استنسیل، چاپ لتر پرس، چاپ متالایز، چاپ اسکرین و چاپ شرینک اسلیو است. که در ادامه به دو مورد از مهم ترین انواع آن یعنی افست و دیجیتال که مهرسام چاپ متخصص در این زمینه است می‌پردازیم

چاپ افست

چاپ افست، یک روش برای چاپ انبوه است به وسیله غلتک های مشخص شده تصاویر و رنگ ها روی صفحات فلزی حرکت می‌کنند و خروجی کار چاپ با کیفیت است. به همین دلیل چاپ افست از به صرفه ترین روش ها برای چاپ صفحات با تیراژ بالا است.

دستگاه چاپ افست

چاپ دیجیتال

از جدید ترین روش های چاپ می‌توان به چاپ دیجیتال اشاره کرد. در این روش به جای استفاده از جوهر های معمولی، از تونر استفاده می‌کنند. اگر شما نیاز به چاپ از روی فایلی مانند پی دی اف داشتید، این چاپ بهترین گزینه برای شما است. در حال حاضر چاپ دیجیتال با چاپ افست رقابت می‌کند. البته که تفاوت هایی بین آن دو است که از این تفاوت ها می‌ توان به تعداد تیراژ پایین(حداکثر 900) این چاپ اشاره کرد.

روز صنعت چاپ

سخن آخر